Sỏi Niệu Quản: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Phương Pháp Điều Trị Hiệu Quả

Sỏi niệu quản là một bệnh lý phổ biến; gây ra không ít khó chịu và lo lắng cho người bệnh. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về sỏi niệu quản; từ nguyên nhân, triệu chứng đến các phương pháp điều trị hiện đại; giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh và có hướng xử lý phù hợp.

Sỏi Niệu Quản Là Gì?

Đây là tình trạng sỏi tiết niệu nằm tại vị trí trong niệu quản; ống dẫn nước tiểu từ thận xuống bàng quang. Phần lớn sỏi niệu quản (khoảng 80%) là do sỏi từ đài bể thận di chuyển xuống. Tuy nhiên, cũng có một số trường hợp sỏi hình thành tại chỗ; do viêm hẹp niệu quản hoặc dị dạng đường tiết niệu (khoảng 20%).

Nó có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Do đó, việc hiểu rõ về bệnh là vô cùng quan trọng.

Nguyên Nhân Hình Thành

Như đã đề cập, nguyên nhân chính gây sỏi niệu quản là do sỏi từ thận di chuyển xuống. Các yếu tố khác có thể góp phần vào sự hình thành bao gồm:

• Sỏi thận: Sỏi hình thành ở đài bể thận có thể di chuyển xuống niệu quản, gây tắc nghẽn và các triệu chứng khó chịu.
• Viêm nhiễm đường tiết niệu: Viêm nhiễm có thể làm hẹp niệu quản, tạo điều kiện cho sỏi hình thành và mắc kẹt.
• Dị dạng đường tiết niệu: Các dị tật bẩm sinh hoặc mắc phải của niệu quản có thể làm tăng nguy cơ sỏi hình thành và gây tắc nghẽn.
• Thói quen ăn uống: Chế độ ăn uống không cân đối, thiếu nước có thể góp phần vào việc hình thành sỏi.
• Yếu tố di truyền: Một số nghiên cứu cho thấy yếu tố di truyền có thể đóng vai trò trong sự phát triển của sỏi thận nói chung, mặc dù chưa xác định rõ gen cụ thể
• Các bệnh lý khác: Các bệnh lý như rối loạn chuyển hóa có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi.

Triệu Chứng Thường Gặp của Sỏi Niệu Quản

Triệu chứng có thể khác nhau tùy thuộc vào vị trí, kích thước và mức độ tắc nghẽn của sỏi. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Đau quặn thận: Đây là triệu chứng điển hình của sỏi niệu quản. Đau thường xuất hiện đột ngột, dữ dội ở vùng thắt lưng, sau đó lan xuống hố chậu, bìu (ở nam giới), hoặc âm hộ (ở nữ giới). Cơn đau có thể kèm theo nôn và trướng bụng.
• Đau âm ỉ vùng thắt lưng: Khi sỏi còn nhỏ, chưa gây tắc nghẽn nhiều, người bệnh có thể chỉ cảm thấy đau âm ỉ ở vùng thắt lưng.
• Tiểu ra máu: Sỏi di chuyển có thể gây tổn thương niêm mạc đường tiết niệu, dẫn đến tiểu ra máu. Máu có thể có màu hồng, đỏ tươi hoặc lẫn cả máu cục.
• Rối loạn tiểu tiện: Người bệnh có thể cảm thấy khó tiểu, tiểu buốt, tiểu rắt hoặc tiểu không hết.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu: Sỏi gây tắc nghẽn có thể dẫn đến nhiễm trùng, gây sốt, ớn lạnh và các triệu chứng khác của nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Suy thận: Trong trường hợp nặng, sỏi niệu quản có thể gây tắc nghẽn kéo dài, dẫn đến suy thận. Sỏi niệu quản hai bên hoặc trên thận duy nhất có thể gây vô niệu và suy thận.

Biến Chứng Nguy Hiểm của Sỏi Niệu Quản

Sỏi niệu quản nếu không được điều trị kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng:

• Nhiễm trùng tiết niệu: Sỏi gây tắc nghẽn làm ứ đọng nước tiểu, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển gây viêm đài bể thận, viêm niệu quản.
• Ứ nước, ứ mủ thận: Tắc nghẽn do sỏi có thể gây giãn đài bể thận, lâu ngày dẫn đến ứ nước và ứ mủ thận, làm tổn thương chức năng thận.
• Suy thận cấp và mạn tính: Nếu tắc nghẽn kéo dài, chức năng thận sẽ suy giảm, thậm chí dẫn đến suy thận.
• Vô niệu: Sỏi niệu quản hai bên hoặc trên thận duy nhất có thể gây tắc nghẽn hoàn toàn, dẫn đến vô niệu.
• Nhiễm trùng huyết: Trong trường hợp nhiễm trùng nặng, vi khuẩn có thể xâm nhập vào máu, gây nhiễm trùng huyết, đe dọa tính mạng.

Chẩn Đoán Sỏi Niệu Quản

Việc chẩn đoán cần dựa trên cả lâm sàng và cận lâm sàng:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng, tiền sử bệnh và khám thực thể để đánh giá tình trạng bệnh.
• Xét nghiệm nước tiểu: Phát hiện máu, bạch cầu hoặc vi khuẩn trong nước tiểu có thể gợi ý sỏi niệu quản.
• Chẩn đoán hình ảnh:

○ Siêu âm: Giúp phát hiện sỏi, đánh giá mức độ ứ nước thận và các bất thường khác.

○ Chụp X-quang: Có thể thấy sỏi cản quang.

○ Chụp niệu đồ tĩnh mạch (UIV): Đánh giá chức năng thận, hình thái đài bể thận và niệu quản; cũng như vị trí sỏi.

○ Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): Có thể phát hiện sỏi không cản quang; đánh giá chức năng thận và mức độ ứ nước thận.

○ Chụp đồng vị phóng xạ: Đánh giá chức năng thận khi các phương pháp khác không đủ thông tin.

Phương Pháp Điều Trị Sỏi Niệu Quản

Tùy thuộc vào kích thước, vị trí sỏi, mức độ tắc nghẽn và các biến chứng đi kèm mà bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp:

Điều trị nội khoa:

○ Giảm đau: Sử dụng thuốc giảm đau để kiểm soát cơn đau quặn thận.

○ Kháng sinh: Sử dụng kháng sinh để điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu nếu có.

○ Thuốc giãn cơ: Có thể giúp giảm co thắt niệu quản, giúp sỏi dễ dàng di chuyển xuống.

○ Uống nhiều nước: Uống đủ nước giúp tăng lượng nước tiểu, hỗ trợ đào thải sỏi nhỏ ra ngoài.

Tán sỏi ngoài cơ thể (ESWL)

Phương pháp này sử dụng sóng xung kích để phá vỡ sỏi thành các mảnh nhỏ; sau đó được đào thải ra ngoài theo đường tiểu. Thường được áp dụng cho sỏi nhỏ và không quá cứng. Đối với những viên sỏi trên 20mm và độ cứng cao (trên 975HU) thì không nên can thiệp bằng phương pháp tán sỏi ngoài cơ thể, vì hiệu quả thấp.

Xem thêm:

• Tán sỏi ngoài cơ thể
• Tán sỏi ngoài cơ thể: Chỉ định, chống chỉ định, chi phí

Nội soi tán sỏi niệu quản

Phương pháp này sử dụng ống nội soi đưa vào niệu quản; sau đó dùng các dụng cụ để tán sỏi thành mảnh nhỏ hoặc gắp sỏi ra ngoài.

Phương pháp nội soi ngược dòng thường áp dụng với những trường hợp sỏi niệu quản 1/3 giữa, 1/3 dưới. Đây là phương pháp can thiệp hoàn toàn theo đường tự nhiên; mang lại hiệu quả và sức khoẻ cho người bệnh.

Xem thêm:

• Tán sỏi nội soi ngược dòng
• Phương pháp tán sỏi nội soi qua đường niệu đạo

Tán sỏi thận niệu quản bằng ống soi mềm

Tán sỏi bằng ống mềm là một cuộc cách mạng trong điều trị sỏi thận, sỏi niệu quản đoạn cao. Nó được chỉ định cho những trường hợp sỏi niệu quản đoạn 1/3 trên; sỏi khúc nối bể thận – niệu quản; sỏi thận, sỏi đài thận… với những viên sỏi không quá lớn, góc bể thận – đài dưới không quá hẹp. Với những viên sỏi đoạn 1/3 trên; nếu can thiệp bằng ống soi cứng hoặc bán cứng thì khả năng sỏi trôi vào thận sẽ thất bại. Tuy nhiên với ống soi mềm thì bác sĩ có thể tiếp cận tới hầu như tất cả các vị trí trong quả thận của người bệnh; từ đó có thể can thiệp sạch sẽ, hiệu quả cho bệnh nhân.

Xem thêm:

• Tán sỏi thận bằng ống mềm
• Tán sỏi ống mềm: Quy trình thực hiện tại Bệnh viện E

Tán sỏi nội soi qua da

Với những viên sỏi niệu quản kích thước lớn (từ 20mm) nằm ở vị trí 1/3 trên thì biện pháp can thiệp tán sỏi nội soi qua da bằng đường hầm nhỏ cũng là một lựa chọn rất tốt. Đây là phương pháp can thiệp ít xâm lấn, hiệu quả.

Phẫu thuật nội soi sau phúc mạc lấy sỏi

Áp dụng cho các trường hợp sỏi phức tạp, kích thước lớn, hoặc các phương pháp khác thất bại. Hoặc những trường hợp sỏi lớn, sỏi khảm thành đoạn 1/3 trên; trường hợp người bệnh không có đủ điều kiện kinh tế để thực hiện các phương pháp hiện đại hơn như tán sỏi thận qua da, tán sỏi thận bằng ống mềm …

Hiện nay, có nhiều kỹ thuật hiện đại hơn, ưu tiên can thiệp qua đường tự nhiên; can thiệp ít xâm lấn hơn so với phương pháp mổ nội soi sau phúc mạc lấy sỏi. Vì vậy tại các trung tâm tiết niệu lớn; ngày nay chỉ định can thiệp nội soi sau phúc mạc lấy sỏi có xu hướng giảm hơn khá nhiều.

Xem thêm:

• Phẫu thuật nội soi sau phúc mạc lấy sỏi

Phẫu thuật mở lấy sỏi

Trong một số trường hợp sỏi quá lớn, xù xì, hoặc có kèm dị dạng niệu quản; bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật mở để lấy sỏi. Phẫu thuật mở cũng có thể được thực hiện nếu các phương pháp điều trị khác không hiệu quả. Ngày nay, cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật; nhiều phương pháp can thiệp ít xâm lấn có thể thay thế việc mổ mở trong việc can thiệp lấy sỏi.

Cắt thận

Trong trường hợp thận mất chức năng do sỏi gây ứ mủ, thận xơ teo hoặc có các biến chứng nặng nề khác, cắt thận có thể là lựa chọn cuối cùng. Cắt thận do sỏi là một chỉ định có thể nói là rất đáng tiếc cho người bệnh. Vì một lý do nào đó, họ không khám và điều trị kịp thời dẫn tới thận mất chức năng do sỏi; lúc này việc phẫu thuật lấy sỏi không còn ý nghĩa nữa và buộc phải chỉ định cắt thận.

Đặt ống thông niệu quản (JJ stent)

Đặt ống thông niệu quản tạm thời để giải quyết tắc nghẽn và cải thiện chức năng thận trước khi thực hiện các phương pháp điều trị khác. Đặt JJ niệu quản có thể là bước giải quyết tình thế đối với những trường hợp thận ứ mủ, suy thận cấp… Để có sự chuẩn bị tốt nhất cho bước can thiệp sỏi đạt được hiệu quả tốt nhất.

Phòng Ngừa Sỏi Niệu Quản

Việc phòng ngừa sỏi niệu quản cũng quan trọng không kém điều trị. Một số biện pháp bạn có thể áp dụng:

● Uống đủ nước: Uống đủ nước giúp pha loãng nước tiểu, giảm nguy cơ hình thành sỏi.

● Chế độ ăn uống cân bằng: Hạn chế các thực phẩm có nhiều oxalate, canxi, muối, và protein động vật.

● Tránh nhịn tiểu: Nhịn tiểu thường xuyên có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và hình thành sỏi.

● Vệ sinh cá nhân: Giữ vệ sinh vùng kín để tránh nhiễm trùng đường tiết niệu.

● Khám sức khỏe định kỳ: Phát hiện sớm các bất thường ở đường tiết niệu và có biện pháp xử trí kịp thời.

Kết luận

Sỏi niệu quản là một bệnh lý phổ biến có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe của mình. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ sỏi niệu quản, hãy đến các cơ sở y tế để được thăm khám và tư vấn cụ thể.